Қазақстанда картоп пен көкөніс бағасының көтерілуі неден?

2024 жылы картоп жинау мәліметтеріндегі асыра көрсету елде тапшылық тудырып, соның салдарынан бағалардың көтерілуіне себеп болуы ықтимал. Мұндай болжамды "екінші нан" бағасының 100 теңгеден 450 теңгеге дейін көтерілуі аграрлық сарапшы Толеутай Рахимбеков ұсынды. - деп хабарлайды eldala.kz тілшісі.

Сарапшы Қазақстанның жыл сайынғы картопқа қажеттілігін 2 миллион тонна деп бағалауда (елдің 20 миллион тұрғындары үшін 100 кг нормасы бойынша).

Қазақстанның Ауыл шаруашылығы министрлігі 2024 жылы өнім көлемі 2,9 миллион тоннаны құрайтынын, ал экспорт көлемі 2025 жылдың басына дейін 605 мың тоннаны құрайтынын хабарлады. Сонымен қатар, экспорттық әлеует әлі де 900 мың тоннаға дейін жететінін айтты. Дегенмен, 2025 жылдың басында бағаның өсуі өнім көлемінің тапшылығына байланысты туындауы мүмкін. Сондықтан, үкімет ерте картоп жинау басталмай тұрып, экспортты жарты жылға тоқтату туралы шешім қабылдады.

Ендігі сұрақ: 2024 жылы шын мәнінде 2,9 миллион тонна картоп өндірілді ме, әлде бұл тек есеп-қисап па?

"Менің ойымша, нақты өндіріс көлемі бірнеше есе төмен болды. Шамамен 1 миллион тонна. Ал қалған 1,9 миллион тонна, айтылғандай, өндірілген картоп - бұл қарапайым мәліметтерді асыра көрсету", - дейді Толеутай Рахимбеков.

Ол мұндай қорытындыларға бірнеше себеп келтірді.

• Алдымен, көптеген қуатты совхоздардың жойылып, олардың орнына әлсіз фермалар мен жеке шаруашылықтардың келгені.
• Екіншіден, соңғы 30 жылда елдегі суарылатын жерлердің көлемінің 3 миллион гектардан 1,5 миллион гектарға дейін қысқаруы.
• Үшіншіден, фермерлердің көпшілігінде айналым қаржыларының болмауы, бұл сапалы тұқым, тыңайтқыштар мен техниканы сатып алуға мүмкіншілік бермей, соның нәтижесінде өнімділікке жету қиынға соғады.
• Төртіншіден, 1 қарашадан бастап көкөніс пен картоп бағасының өсуі байқалды. Себебі, өнім жинау әдетте тамыздың соңында – қыркүйектің басында жүргізіледі. Осылайша, қазанның соңына дейін жаңа өнімді тауыса жейміз. Еске сала кетейін, жылдық қажеттілік 2 миллион тонна, ал айлық қажеттілік 166,6 мың тонна. Сондықтан, қыркүйектің ортасынан бастап, картоп жинау аяқталғаннан кейін, қазанның соңына дейін біз шамамен 250 мың тоннаны жейміз. Мүмкін, 600 мың тоннаны өзбек жұртшылығы алып кеткен шығар. Қалғаны шамамен 150 мың тонна, яғни айлық қажеттіліктен аз.

  "Міне, осы жағдай ішкі картоп тапшылығының негізгі себебі болды", - деді Толеутай Рахимбеков.

Сарапшы сондай-ақ көкөніс жинау бойынша мәліметтердің асыра көрсетілуіне назар аударды. Мұндағы есеп пен шын өндіріс көлемдерінің сәйкес келмеуін ол он есе бағалады.

"1991 жылы Қазақстан 954,9 мың тонна көкөніс өндірді. Ал соңғы жылдары біз 'өндіреміз' 4,7 - 4,8 миллион тонна көкөніс! Әлсіз КХ мен ЛПХ күшімен, суарылатын жерлер санының екі есе азаюымен, техника, тыңайтқыш, пестицидтер мен сапалы отырғызу материалдары болмастан бес есе көкөніс өсіру қалайша мүмкін? Қазақстан шындығында жылына шамамен 500 мың тонна көкөніс өндіріп отырады, ал 4,7-4,8 миллион тонна емес", - деп түйіндеді Толеутай Рахимбеков.