Плутон неліктен және қалайша планета мәртебесінен айырылды?

Кіріспе: Плутонның ашылуы және алғаш мәртебеленуі

Плутон алғаш 1930 жылы Клайд Томбоның зерттеулері нәтижесінде ашылған болатын. Сол кезде ол Күн жүйесінің тоғызыншы планетасы ретінде ресми түрде танылды. Оның мәртебесі астрономиялық қоғамдастықта кеңінен қабылданды және ғылым оқулықтарына енді.

Плутонның планета болуына қатысты критерийлер

Планета ретінде Плутон бірқатар критерийлерге сай болуы тиіс болды. 2006 жылға дейін планета терминінің нақты анықтамасы болмағандықтан, оны Күннің айналасында айналатын және елеулі мөлшері бар дене ретінде қарастырылды.

Халықаралық астрономиялық одақтың шешімі

2006 жылы Халықаралық астрономиялық одақ (ХАО) Прага қаласында өткен конференцияда жаңа планета белгісі критерийлерін бекітті. Бұл критерийлер Плутонның "планета" мәртебесіне сәйкес келмейтіндігін көрсетті:

• Күн айналасында тұрақты орбитада айналуы;
• Жеткілікті массасы бола отырып, өз гравитациясы арқылы сфералық формаға ие болуы;
• Өз орбиталық жолын толығымен тазарта алуы (яғни, көрші объектілерден ажыратыла алуы).

Плутон үшінші критерийге сәйкес келмегендіктен, оның мәртебесі "ергежейлі (карликовая) планета" ретінде қайта анықталды.

Плутонға қатысты дау-жанжалдар

Бұл шешім ғылыми қауымдастықта және қоғамда үлкен дау-жанжалдарға себеп болды. Көптеген астрономдар мен зерттеушілер бұл шешімді қолдамады, өйткені Плутонның өзінің ерекше өткендігі мен ғылыми құндылығы бар еді.

Қорытынды: Плутон және оның жаңа мәртебесі

Қазіргі кезде Плутон ресми түрде "ергежейлі планета" ретінде танылғанымен, оның зерттеулері жалғасын табуда. Ғалымдар оны зерттей отырып, Күн жүйесінің қалыптасуы мен эволюциясына қатысты маңызды мәліметтер алуда. Плутонның мәртебесі өзгергенімен, оның ғарыштағы орны мен маңызы ешқайда жоғалмайды.