Шығыс Қазақстанда пайдалы қазбалар таусылуға жақын

Шығыс Қазақстан ежелден елдің басты пайдалы қазбалар өндірушісі саналады, әсіресе оның полиметалдары жоғары бағаланады. Алайда күн өткен сайын пайдалы қазбалардың қоры азайып барады. Қазіргі запастар қанша жылға жетеді және кен орындарының сарқылуы неге әкеледі? Жағдайдың егжей-тегжейін «ҚазАқпарат» халықаралық ақпарат агенттігі жариялады.

ШҚО аумағында жалпы 530 кен орны бар, оның 142-сі — руда. Шығыс Қазақстан еліміздегі қазба байлықтардың елеулі бөлігін қамтиды:

• литийдің 100%-ы
• алтынның 42%-ы
• мыс пен мырыштың 37%-ы
• күмістің 30%-ы
• қорғасынның 20%-ы

Алайда ірі кен орындарының көбі аяқталуға таяу:

• Малеев кенішінде – 3 жыл
• Тишин кенішінде – 7 жыл
• Риддер-Соколда – 18 жыл
• Долиндік және Обручев кеніштерінде – 4 жыл

Көптеген кен орындары жабылып жатыр, бұл Алтай мен Риддер секілді қалаларға әсер етуде, себебі онда руда өндірісі халықтың негізгі күнкөріс көзі болған.

Кен орындарының сарқылуы неге соқтыруы мүмкін?

Кеніштердің жабылуы металлургиямен қатар, оған қатысты салаларға – шағын бизнестен бастап қызмет көрсетулер мен логистикаға дейін – дағдарыс қаупін төндіреді. Қазірдің өзінде кәсіпкерлер тұтыну сұранысының төмендегенін байқап отыр, ал халық болса біртіндеп ірі қалаларға не өзге өлкелерге қоныс аударуда.

«Егер Малеев кеніші жабылса – бұл Алтай үшін нағыз апат болар еді. Жұмыс болмаса қайтеміз? Біз осы өндірістің арқасында күн көріп отырмыз»

Мәселені ушықтырып тұрған тағы бір жайт – заңнаманың жетілмегендігі және инвесторларды жаңа кен орындарын барлауға ынталандырудың жоқтығы. Д.Серікбаев атындағы Шығыс Қазақстан техникалық университетінің профессоры Марина Мизернаяның айтуынша, заманауи технологияларсыз және ауқымды геологиялық зерттеулерсіз жаңа қорларды табу мүмкін емес.

Сарапшылар не ұсынады?

1. Жер қойнауын барлауға инвестиция көлемін арттыру;
2. Компанияларды терең барлауға ынталандыру;
3. Саланы қолдау үшін салық саясатын қайта қарастыру.

Аймақ басшылығы жаңа қорларды іздестіруге арналған мемлекеттік бағдарламаларды жүзеге асыра бастады. Қазіргі уақытта ғалымдар техногендік кен орындарын (қалдық қоймалары) зерттеп жатыр. Халықаралық серіктестер жаңа өндіріс орындарын ашуға қызығушылық танытуда. Алайда нақты нәтижелерге қол жеткізуге бірнеше жыл қажет, ал қазір қолдағы қорлар таусылу алдында.

Жағдай әлі де алаңдаушылық тудырады. Шығыс Қазақстан ең басты саласынан айырылып қалуы мүмкін, не керісінше, сирек жер металдары мен литийді өндіру, өңдеу технологиялары бойынша көшбасшыға айналуы ғажап емес. ШҚО тәуекел мен мүмкіндіктің арасынан теңгерім таба ала ма — уақыт көрсетеді.