Қазақстан НИОКР-ға шығындарды 2027 жылға дейін қаншалықты арттыра алады?

Қазақстанда екінші жыл қатарынан ғылыми-зерттеу және тәжірибелік-конструкторлық жұмыстарға (НИОКР) арналған ішкі шығындар өсуде. Президенттің ғылымды дамыту жөніндегі тапсырмаларынан кейін 2023 жылы сектордың қаржыландыруы 42%-ға, 2024 жылы 27,3%-ға артты - деп хабарлайды ranking.kz.

Дамудың деректері

Соңғы жылдары Қазақстандағы НИОКР-ға жұмсалған ішкі шығындар 219,7 млрд теңгені құрады. Дегенмен, экономикадағы ғылымды қажетсіну 0,14%-дан 0,16%-ға дейін төмендеп, әлі де қағазда төмен деңгейде тұр.

Халықаралық салыстыру

Көптеген дамыған елдермен салыстырғанда, Қазақстан аутсайдер болып табылады. Мысалы, Жапонияда НИОКР-дың үлесі 3,4%-ды, Израильде — 6%-ды, Нидерландта — 2,3%-ды құрайды. Қазақстанның мақсатты жоспарлары 2027 жылға дейін кемінде 1%-ға жетуді көздейді.

Мемлекеттік ұйымдардың рөлі

Деректерді кәсіпорындардың меншік нысандары бойынша нақтылап қарағанда, НИОКР-ға байланысты барлық шығындардың жартысынан көбін мемлекеттік ұйымдар көтеруде. Өткен жылы ғылыми зерттеулерге жұмсалған жалпы шығындардың 132,6 млрд теңгесі мемлекеттік ұйымдарға тиесілі болды.

• 2024 жылға жоспарланған абсолютті НИОКР шығындарының өсуі - 47,1 млрд теңге.
• Оның 41,4 млрд теңгесі мемлекеттік компаниялардың үлесінде.
• Жеке кәсіпорындардың НИОКР-ға қосқан үлесі 5,8 млрд теңге ғана.

Қаржыландыру көздерінің құрылымы

Ғылымды қаржыландырудың құрылымы екі үшінші бөлігі бюджеттен түсетінін көрсетеді. НИОКР-ды базалық, гранттық және бағдарламалы-мақсатты бюджетте қаржыландыруы өткен жылы 162,7 млрд теңгені немесе жалпы соманың 74,1%-ын құрады. Соңғы бірнеше жылда да мемлекеттік шығындардың осындай үлкен үлесі байқалды.