Коррупциямен күрес: Актөбе облысының тәжірибесі мен ұсыныстары

Бүгінгі күні көптеген адамдар пара алудан және жеке мүддеге ұмтылудан жазаға тартылуда. Коррупция - бұл қоғамның ауруы. Әр аурудың өз емдеу тәсілі бар. Онымен күресуге дайын болуымыз қажет. Коррупциямен күресуге әркім үлес қосады. Коррупциялық схемалар қалай ашылады және онымен күресу әдістері қандай? Осы және басқа да маңызды сұрақтарға Қазақстан Республикасының Актөбе облысы бойынша коррупцияға қарсы іс-қимыл агенттігі департаментінің басшысы Талғат Башев жауап берді, хабарлайды Актобе Таймс.

Коррупциялық қауіп-қатерлер картасы

- Талғат Мамырбекұлы, Актөбе облысындағы коррупцияға қарсы коррупциялық қауіп-қатерлер картасы қандай салаларды қамтиды?

Бүгінгі күні облыстың коррупциялық қауіп-қатерлер картасы 9 басым саланы қамтиды: экология, жолдар мен инфрақұрылым, әлеуметтік сала, жер қатынастары, құрылыс және тұрғын үй, экономика мен қаржы, бизнеске әкімшілік тосқауылдар, агроөнеркәсіптік кешен және проблемалық құрылыс нысандары. Департаменттің профилактикалық жұмысына антикоррупциялық мониторинг, қауіп-қатерлердің талдауы және «Бизнеске жол», «Антикоррупциялық волонтерлік» және «Проблемалық нысандарды қолдау» сияқты негізгі жобаларды іске асыру кіреді. Бұл коррупциялық қауіп-қатерлерді кешенді түрде талдауға және азайтуға мүмкіндік береді.

Коррупция фактілерінің тіркелуі

- Актөбе облысында қандай салаларда коррупция фактілері жиі тіркеледі?

Коррупцияға қатысты қылмыстық істер мемлекеттік сатып алулар, білім және денсаулық сақтау салаларында — жергілікті атқарушы және құқық қорғау органдарының лауазымды тұлғаларына қатысты жиі қозғалуда. Өткен жылы білім беру саласының қызметкерлеріне қатысты 7 қылмыстық іс қозғалып, айыптау үкімдері шығарылды.

Коррупция туралы хабарлау

- Коррупция фактілері туралы қайда хабарластыруға болады? Құпиялылық кепілдендіріле ме?

Әрбір азамат Antikor-дың тәулік бойы жұмыс істейтін колл-орталығына 1424 нөмірі бойынша немесе WhatsApp-чат-бот Antikor 1424: +7 777 000 1424 арқылы хабарласа алады. Сонымен қатар, Antikor Ortalygy-ның жергілікті бөлімшесіне: Маресьев көшесі, 93 мекенжайына жүгінуіне болады. Коррупциямен күрес қызметі информаторлардың толық құпиялылығын қамтамасыз етеді. 2023 жылдың 3 қаңтарынан бастап осындай азаматтар куәгерлерді қорғаудың кешенді бағдарламасының қолданысына енеді. Енді олар тек физикалық тұрғыда ғана емес, еңбек құқықтары және құпия ақпаратты сақтау тұрғысынан да қорғалған. Коррупция фактісі туралы хабарлаған адамды жұмыстан босату, басқа лауазымға ауыстыру немесе тәртіптік жауапкершілікке тарту антикоррупциялық қызмет өкілінің қатысуынсыз жүзеге асырылмайды. Мұндай тұлғалар жайлы ақпаратты жариялау қылмыстық жауапкершілік тудырады.

2023 және 2024 жылдары арыздар

- 2023 және 2024 жылдары коррупция фактілері бойынша арыздар түсті ме? Қандай шаралар қолданылды?

2024 жылы Актөбе облысының антикоррупциялық қызметіне 1203 арыз қабылданды, бұл халықтың сенімінің артып келе жатқанын көрсетеді. Парақорлыққа қатысты нақты фактілер бойынша 9 арызға шаралар қабылданды. Биыл 5 осындай арыз рәсімделді, оған қатысты барлық шаралар қабылданды. Мысал ретінде Мұғалжар ауданындағы жағдайды айтуға болады. Азамат Н. жасаған шағым негізінде қылмыстық іс қозғалып, аудандық полицияның орынбасары кінәлі деп танылды. Азамат Н. коррупция фактісі туралы баяндамасы үшін марапатталды.

Коррупция фактісі туралы хабарлағаны үшін сыйақы

- Коррупция фактісі туралы хабарлағаны үшін қандай сыйақы беріледі?

Егер адам коррупциялық құқық бұзушылық туралы нақты ақпарат берсе және ол бойынша заңды күшіне енген сот шешімі қабылданса, ол бір реттік ақша сыйақысын ала алады - параның сомасынан 10%-ға дейін, бірақ 4 000 МРП-дан (айлық есептік көрсеткіштер) көп емес, яғни 15,7 миллион теңгеге дейін.

Антикоррупциялық волонтерлік

- Антикордың волонтері кім бола алады? Олар нендей жұмыстармен айналысады?

«Антикоррупциялық волонтерлік» жобасы Қазақстандағы қоғамдық бақылаудың маңызды және тиімді құралына айналды. Волонтерлер жол салу мониторингіне, әлеуметтік проблемаларды шешуге және бюджеттік қаражатты заңсыз жұмсаудың алдын алуға қатысады. Антикоррупциялық волонтер болу үшін анкета толтырып, тұрып жатқан жері бойынша антикоррупциялық қызметке хабарласу қажет. Актөбе облысында бұл Маресьев көшесі, 93. Волонтерлер ҚР «Қоғамдық бақылау туралы» заңына (6-бап, 2-тармақ) және «Волонтерлік қызмет туралы» заңға сәйкес келуі тиіс. Жобаның аясында коррупциямен күресті төрт бағытта жүргізуге мүмкіндік береді: 1. Қоғамдық бақылау (бюджеттің жұмсалуын мониторинг, аймақтық проблемаларды анықтау). 2. Зерттеу және ағарту (антикоррупциялық іс-шараларға қатысу). 3. Pro bono-волонтерлік (кәсіби көмек көрсету). 4. Корпоративтік волонтерлік (ұйымның қызметі аясында антикоррупциялық контентті әзірлеу). Волонтерлердің жұмысы осы бағыттармен шектелмейді — олар өз бастамаларын ұсынуға және жүзеге асыруға мүмкіндік алады.

Профилактикалық шаралар

- Коррупцияның алдын алу үшін қандай профилактикалық шаралар қабылдануда?

Президенттің тапсырмалары аясында антикоррупциялық қызмет «Заң және тәртіп» қағидасына ерекше назар аударады. Профилактикалық шаралардың негізгісі — антикоррупциялық мониторинг, сыртқы қауіп-қатерлердің талдауы және антикоррупциялық мәдениетті қалыптастыру. Мысалы, биылғы жылдың алғашқы 3 айында департамент 2791 субъектінің қатысуымен 76 іс-шара өткізді.

Жауапкершілік пен жаза

- Коррупция үшін қандай жаза қарастырылған?

Коррупциялық қылмыстардың жауапкершілігі ҚР Қылмыстық Кодексінде, әкімшілік құқықбұзушылықтар бойынша — ҚР Әкімшілік құқықбұзушылықтар Кодексінде бекітілген.

- Егер пара алып отырғаны белгілі болса, жазаның болатыны түсінікті. Ал пара берушіге қандай жаза қарастырылған?

ҚР Қылмыстық кодексінің 367-бабына сәйкес, пара беру қылмыстық жауапкершілікке әкеп соқтырады. Бұл 20-дан 30-кратқа дейінгі пара сомасымен өзіне мүлікті тәркілеу және белгілі бір лауазымдарды атқаруға немесе белгілі бір қызметтермен айналысуға өмір бойы тыйым салу, немесе 5 жылға дейін бас бостандығынан айыру жазасын қарастырады. Алайда, егер адам құқық қорғау органдарына пара бергені туралы факті жария болар алдында өз еркімен хабарласа, ол қылмыстық жауапкершіліктен босатылады.

Егер сіз коррупция фактілерінің куәсі болсаңыз, 1424 нөмірі, WhatsApp-бот арқылы: +7 777 000 1424 немесе Telegram-бот @antikorkz_bot арқылы хабарласыңыз!