Қазақстан ғылымын дамыту үшін қандай шаралар қажет?

Қазақстанда ғылымды қаржыландыруды арттыру және дамыту үшін үлкен қиындықтарға тап болуда. Соңғы бес жылда ғылыми-зерттеу және тәжірибелік-конструкторлық жұмыстарға жұмсалатын қаржы 2,7 есе артты, бірақ экономика ғылымдылығының жалпы ішкі өнімдегі (ЖІӨ) үлесі бар болғаны 0,16%-ын құрайды - деп хабарлайды ranking.kz.

Қаржыландыру мен өңірлердің жағдайы

Аймақтық тұрғыдан алғанда, ғылыми шығындар бойынша Алматы қаласы көшбасшы болып табылады. Өткен жылы еліміздің жалпы ғылыми қаржыландыруының 43,1%-ы, яғни 94,6 миллиард теңгесі, Алматыда жұмсалды.

Астана, 20,4%-бен екінші орында, ғылымға 44,8 миллиард теңге бөлді.

Ал қалған аймақтар артта қалуда. Улытаудағы облыс өткен жылы бар болғаны 33,9 миллион теңге жұмсады.

Алматы қаласының ғылыми әлеуеті

Алматыдағы ғылыми-зерттеу институттары мен оқу орындарының саны еліміздің ғылымында жетекші рөл атқарады. Алматыда орналасқан ғылыми ұйымдардың 142-сі, яғни 423 ұйымның үштен бір бөлігі, зерттеулер мен әзірлемелермен айналысады.

Статистикалық мәліметтер Алматыда ғылыми ұйымдардың шоғырлануының тарихи үрдісін көрсетуде. 2010 жылдары саны жартысына қысқарғанымен, Астанадағы ғылыми әлеуеттің артуы байқалады.

Интеллектуалды капитал мен қаржыландыру

Алматыда ғылыми әлеуетті қолдайтын интеллектуалды капитал бар. 2024 жылы ғалымдар мен зерттеушілердің жалақысы НИОКР шығындарының жартысынан астамын құрайды.

Осы жылдың өзінде, Алматы ғылыми ұйымдарында 10,6 мың қызметкер жұмыс істеп, Қазақстандағы ғалымдардың 39,2%-ын құрады.

Республикалық деңгейде НИОКР-ге жұмсалатын қаражат 33%-ға артты.

Саланың дамуындағы кедергілер

Қазақстан ғылымындағы кедергілердің бірі — мемлекеттік қаржыландырудың жоғары үлесі. Өткен жылы мемлекеттік қаржыландыру 77%-ға жетті, ал Алматыда бұл көрсеткіш 87,5%-ды құрады. Бұл ғылыми инновацияларды коммерциялаумен айналысатын кәсіпкерлердің белсенділігін тежейді.

«Ғылыми білу мен инновациялар Қазақстанда экономикалық саладағыдан бөлек. Сондықтан, мемлекеттің міндеті — НИОКР нәтижелерін еліміздің экономикасына енгізу», — дейді сарапшылар.

Болашақ шешімдер

Ұлттық есеп бойынша, НИОКР-ді дамыту үшін Алматыда инновациялық кластерлер құру жоспарлануда. Алатау ауданында жаңа ғылым қаласын салу жоспары сөз болып жатыр, бұл жерде инвесторларға арнайы экономикалық зона жағдайлары ұсынылады.

Ғылым қалашығының құрылуы Алматының интеллектуалды әлеуетін пайдалана отырып, ғылыми жобалар үшін жаңа базаның құрылуына ықпал етеді.