Қазақстанда кәсіптік зейнетақы жарналарын төлеуден кімдер босатылады

Міндетті кәсіптік зейнетақы жарналарын (МКЗЖ) төлеу мәселелері жұмыс берушілер мен жұмыскерлер арасында жиі пікірталас тудырады. Әсіресе, мамандық ресми тізімге енбегенде немесе нақты еңбек жағдайлары ресми талаптарға сай келмегенде түсініксіз жайттар көп болады. Азаматтың сұрағына берілген жауапта мемлекеттік орган қай жағдайда МКЗЖ төлеу қажет екенін, ал қай кезде талап етілмейтінін егжей-тегжейлі түсіндірді.

Мамандық тізімде жоқ және зиянды жағдайлар

Заңға сәйкес (ҚР Әлеуметтік кодексінің 248 және 250-баптары), МКЗЖ тек мамандығы арнайы тізімге енгізілген қызметкерлер үшін ғана төленеді. Бұл тізім ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігінің 2023 жылғы 24 мамырдағы №170 бұйрығымен бекітілген. Егер еңбекті қорғау жағдайларын аттестаттау (АПО) нәтижесі бойынша жұмыс зиянды деп танылса да, егер мамандық бекітілген Тізімге енбесе – жарна төлеу міндетті емес.

Алайда, жұмыс беруші жаңа мамандықты тізімге енгізу үшін уәкілетті органға мынадай құжаттарды ұсынуға құқылы:

• АПО хаттамасы;
• Жұмыс уақыты есебінің табелі;
• ҚР ДСМ № ҚР ДСМ-131/2020 бұйрығымен бекітілген нысандағы медициналық қорытынды.

Мамандық тізімде бар, бірақ жағдайлар зиянды емес

Егер АПО нәтижесі бойынша еңбек жағдайлары зиянды деп танылмаса, бірақ мамандық Тізімге енгізілген болса – ұйым МКЗЖ төлеуге **міндетті емес**. Үкіметтің 2023 жылғы 30 маусымдағы №520 қаулысымен бекітілген Қағидалардың 16-тармағына сәйкес, құжат жүзінде зиянды жағдайлар жойылғаны расталған сәттен бастап МКЗЖ төлеу тоқтатылады.

Уақытша зиянды еңбек жағдайларында жұмыс істеу

Егер қызметкер зиянды еңбек жағдайларында айына жұмыс уақытының 80%-ынан аз уақыт жұмыс істесе, ұйым МКЗЖ төлеуге **міндетті емес**. «Жұмыспен қамтылу» критериі жалпы жұмыс кестесіне емес, жұмыс уақыты есебінің табеліне сүйене отырып анықталады.

❗Осылайша, МКЗЖ есептеу үшін келесі үш шарттың бәрі бірдей орындалуы тиіс:

1. Мамандық бекітілген тізімде болуы керек;
2. Осы мамандық бойынша еңбек жағдайлары АПО нәтижесі бойынша зиянды деп танылуы тиіс;
3. Қызметкер зиянды еңбек жағдайларында айына кемінде 80% уақыт жұмыс істеуі қажет.

Бұл түсіндірме жұмыс берушілер мен қызметкерлерге зейнетақы жарналарын есептеу мен тексеру кезінде қателікке бой алдырмау үшін пайдалы.