Сталкинг деген не?

Сталкинг — бұл адамның ерік-жігеріне қарсы бағытталған, оның тыныштығын бұзып, мазалап отыратын қудалау. Ол тұрақты телефон шалулар, айналасында бақылау, байланыс орнатуға тырысу немесе артық бақылау сынды әрекеттер арқылы көрініс табуы мүмкін. Мұндай әрекеттер әрдайым физикалық күш қолданумен ұштаспаса да, психологиялық жайсыздық тудырып, кей жағдайда шынайы қауіпке айналуы мүмкін.

Сталкинг нені қамтиды

Сталкинг әртүрлі мінез-құлық түрлерін қамтиды:

• үздіксіз телефон қоңыраулары мен хабарламалар;
• көшеде немесе үй маңында аңду;
• жеке мәліметтерді іздеу және тарату;
• интернет пен әлеуметтік желі арқылы қудалау (киберсталкинг);
• қарсы тараптың бас тартуына қарамастан, мәжбүрлі қарым-қатынас жасауға ұмтылу.

Сталкинг пен сезім білдірудің айырмашылығы

Сталкингті кәдімгі ықылас білдіруден айырып тұратын басты белгі — екінші тараптың келісімінің болмауы. Егер адамға көрсетілген көңіл-күй ұнамсыз болса және ол мұны ашық не жасырын түрде білдірсе, бірақ қудалау жалғаса берсе, бұл — жеке шекараны бұзудың белгісі.

Жәбірленушіге әсері

Физикалық күш қолданылмаған күнде де сталкингтің салдары ауыр болуы мүмкін:

• мазасыздықтың пайда болуы;
• үнемі қорқу сезімі;
• ұйқысыздық пен денсаулықтың нашарлауы;
• қоғамнан алшақтау;
• қысымға байланысты жұмысынан немесе оқуынан айырылу.

Цифрлық сталкинг

Технология дамыған сайын киберсталкинг — интернет арқылы қудалау ерекше қауіпті бола бастады. Ол аккаунттарды аңду, орналасқан жері туралы ақпарат жинау, мәжбүрлі пікірлер мен хабарламалар арқылы қорқыту секілді әрекеттерден тұруы мүмкін. Әдетте бұл іс-әрекеттер көзге көрінбеуі мүмкін, алайда оны бастан кешкендерге айтарлықтай залал келтіреді.

Сталкингтен қорғану жолдары

1. Жеке шекараңызды анық белгілеп, «жоқ» деп тікелей айту.
2. Сталкерді әлеуметтік желілер мен мессенджерлерден бұғаттау.
3. Жақындарыңыз бен әріптестеріңізді жағдайдан хабардар ету.
4. Қудалаудың барлық дәлелін сақтау: скриншоттар, қоңырау жазбалары, фотосуреттер.
5. Қысым тоқтамаса, полицияға немесе заңгерге жүгіну.

Заңдық жағы

Көптеген елдерде сталкинг ресми түрде қылмыс ретінде танылады. Қазақстанда 2025 жылы бұл әрекеттер үшін арнайы бап қабылданып, айыппұл, қоғамдық жұмыс немесе қамауға алу түріндегі жазалар енгізілді. Осылайша заң жәбірленушілерді алғашқы кезеңде-ақ қорғайды.

Қорытынды: сталкинг — бұл махаббат не қамқорлықтың көрінісі емес, психологиялық зорлықтың бір түрі. Мұндай әрекеттерді дер кезінде танып, төзбей, көмек сұрай білу маңызды.