Стэнфорд ғалымдары аутизмді бір ғана уколмен жеңді

Стэнфорд университетінің ғалымдары өз зерттеу нәтижелерін жариялап, аутизмді емдеудің жаңа жолдарын ашуға мүмкіндік берді. Science Advances журналында жарық көрген зерттеуде бастапқыда эпилепсияны емдеуге арналған Z944 препараты тәжірибелік тышқандардағы аутизм белгілерінің бір қабылдаудан кейін кері қайтқанын көрсеткен.

Аутизм — жүйке жүйесіндегі ең жылдам таралып келе жатқан ерекше жағдайлардың бірі: АҚШ-та бүгінгі күні әр 31-ші балаға осындай диагноз қойылуда, ал 2000 жылдардың басында бұл көрсеткіш 150 баланың біреуіне ғана тән еді. Қазақстанда да аутизм спектрінің бұзылыстары бар балалардың саны күрт өсуде: 2020 жылы есепте тек 3,5 мың бала болса, 2025 жылдың наурызында 12,8 мыңнан асты, ал бейресми деректер бойынша бұл сан 15 мыңнан да көп.

Мамандардың айтуынша, мұндай күрт өсудің басты себебі — шынайы санның артқанынан гөрі, диагноз қоюдағы ілгерілеу, ата-аналар мен дәрігерлердің хабардарлығы артып, скрининг бағдарламаларының кеңінен қолданыла бастауы. Алайда ел ішінде, әсіресе ауылдық өңірлерде аутизмге шалдыққан балалар саны әлдеқайда көп болуы мүмкін, өйткені көп жағдайда ауру анықталмай қалады.

Ми құрылымындағы маңызды аймақ анықталды

Ғалымдар сенсорлық ақпаратты өңдеуге жауапты ретикулярлы таламикалық ядроға ерекше назар аударды. CNTNAP2 гені мутациясына ұшыраған, аутизммен байланысты тышқандарда осы аймақтағы нейрондар аса белсенді болды. Бұл олардың жарық пен шуылға сезімталдығының артуымен, қайталанатын әрекеттерімен, қоғамнан оқшаулануымен және тырысуға бейімділігімен көрініс тапты.

Кальций каналдарының блокаторы саналатын Z944 препараты арттық белсенділікті басып, аутизм белгілерін жойды: жануарлар гиперактивтілігін тоқтатып, әлеуметтік қарым-қатынасқа қызығушылық танытып, қайталанатын қозғалыстарын азайтты.

Аутизм мен эпилепсия байланысы

Зерттеушілер эпилепсия мен аутизмнің пайда болу негізінде ұқсас механизмдер жатқанын алға тартады. Статистикаға сүйенсек, аутизмі бар адамдарда эпилепсияға шалдығу қаупі жалпы халыққа қарағанда 30 есе жоғары. Бұл жағдайларға ортақ – генетикалық мутациялар мен мидағы аномальді белсенділік себеп болуы мүмкін.

«Зерттеу нәтижелері кальций каналдарын нысаналы түрде тежеу болашақта аутизмге қарсы емдік әдістердің негізін қалауы мүмкін», – деп атап өтті авторлар.

Келесі қадам қандай?

Уәде еткендей нәтиже көрсеткенімен, Z944 әзірге тек эпилепсияны емдеуге арналған клиникалық сынақта қолданылып жатыр. Аутизмі бар адамдарда бұл препараттың қауіпсіздігі мен тиімділігі әлі де зерттеуді қажет етеді. Ғалымдар атап өтеді: ретикулярлы таламикалық ядроның жұмысы мінез-құлық пен когнитивті функцияға қалай әсер ететінін түсіну үшін қосымша зерттеулер жүргізу қажет.

Маңызды: бұл дәрі әзірге көпшілік үшін қолжетімсіз, клиникалық сынақтан тыс қолданылуы рұқсат етілмейді.